Waterlanders

In de gemeente Dijk en Waard krijgt de nieuwe spooronderdoorgang aan de Zuidtangent een bijzonder gezicht. Waar tot voor kort een drukke spoorwegovergang de verbinding tussen Langedijk en Heerhugowaard onderbrak, wordt er gebouwd aan een nieuwe doorgang én een kunstwerk dat water en landschap zichtbaar maakt: Waterlanders, een samenwerking van Mothership (concept) en kunstenaar Gabriel Lester (ontwerp) en Koninklijke Tichelaar (leverancier).

Aanleiding: meer dan infrastructuur

Langedijk en Heerhugowaard delen dezelfde oorsprong: een landschap gevormd en begrensd door water. Vanaf de verhoogde fiets- en voetgangersbrug tussen beide kernen is dat contrast goed zichtbaar. Aan de ene kant ligt een mozaïek van sloten en kavels, Het Rijk van Duizend Eilanden en aan de andere kant is het water vrijwel verdwenen – verborgen achter gemalen en riolen die het landschap drooghouden. Met de toekomstige fusie van beide kernen in zicht, wil de gemeente het tussengebied niet langer zien als scheidslijn, maar als schakel. Waar het spoor ooit een fysieke grens vormde, wordt de nieuwe onderdoorgang juist de hoofdverbinding tussen beide plaatsen.

Om die overgang betekenis te geven, vroeg de gemeente Dijk en Waard Mothership om een kunstwerk te ontwikkelen dat meer doet dan verfraaien: het moest de ziel van het landschap voelbaar maken. Zo ontstond Waterlanders – onderdeel van een groter samenwerkingsproject met ProRail, KuiperCompagnons en IPV Delft. Het werk brengt het water letterlijk en symbolisch terug in de stad, als herinnering aan het verleden en als symbool van verbinding tussen beide oevers.

Het concept: druppels die de stad verbinden

Het kunstwerk bestaat uit duizenden speciaal vervaardigde keramische tegels die de wanden van de tunnel bekleden. Daarop verschijnen in reliëf subtiele waterdruppels, die in het donker oplichten door een verfijnd lichtontwerp. De druppel vormt de rode draad in het ontwerp. Elke druppel vangt het licht op een andere manier, waardoor de wanden lijken te glanzen als kringen in het water. Overdag toont het werk zich rustig en organisch; ’s avonds transformeert de onderdoorgang in een lichtgevende stroom. De in elkaar overvloeiende waterkringen symboliseren de samensmelting van de voormalige gemeenten Langedijk en Heerhugowaard. De titel Waterlanders verwijst naar hun bewoners, die sinds 1 januari 2022 samen de nieuwe gemeente Dijk & Waard vormen.

Voor deze spooronderdoorgang Zuidtangentzijn we op zoek gegaan naar iets unieks, iets dat de architectuur en omgeving complimenteert en accentueert. Tegelijk is er de ambitie om een kunstwerk te realiseren dat geactiveerd wordt door het passerende verkeer – voetgangers, fietsers en automobilisten. In samenwerking met de Koninklijke Tichelaar, de historische aardewerkfabriek uit Makkum is een exclusieve tegel ontwikkeld waarbij glasstukjes worden versmolten tot waterdruppels worden versmolten op aardewerkentegels. Dit basismateriaal wordt aangebracht op de wanden de spooronderdoorgang, een ontwerp van ontwerpbureau IPV Delft. Het resultaat is een betoverend kunstwerk dat als een briljant of kroonluchter de onderdoorgang verbijzonderd. De glazen druppels kunnen als pixels worden gepositioneerd om er vormen en tekeningen mee te maken. Deze driedimensionale beeldelementen vangen licht, beweging en weerspiegelen tegelijk de omgeving. De vlakken en figuren die door de druppels ontstaan, vormen daardoor een tekening van schaduw, licht en reflectie. Tegelijk zullen de lampen van het voorbijrijdende verkeer het wandkunstwerk doen oplichten als een schitterende briljant.

Binnenkort zichtbaar

Het ontwerp komt tot stand in opdracht van de gemeente Dijk en Waard, met Mothership als creatief en technisch producent en Gabriel Lester als kunstenaar. Aan de realisatie werkten verder ipv Delft, en Koninklijke Tichelaar mee. De afgelopen maanden zijn diverse mock-ups en lichttesten uitgevoerd om de juiste balans te vinden tussen glans, kleur en reflectie. In de laatste maanden van 2025 start de plaatsing van de tegels in de tunnel. Daarmee wordt Waterlanders voor het eerst echt zichtbaar als een nieuw icoon voor Dijk en Waard: een kunstwerk dat de beweging van water en mensen samenbrengt.

Waterlanders

Opdrachtgever: Gemeente Dijk en Waard (Jan-Thijs Dijkstra en Rob Knijn)
Partners: Gabriel Lester, Koninklijke Tichelaar, ProRail, KuiperCompagnons en ipv Delft
Concept, ontwerp en technische productie: Mothership
Mede mogelijk gemaakt door: Rabobank Alkmaar en omgeving.